Si qenie të gjalla, njerëzit janë në një shkëmbim të vazhdueshëm të substancave me mjedisin (frymëmarrja, gëlltitja e ushqimit) dhe ekziston gjithmonë rreziku që agjentët patogjenë të hyjnë në organizëm dhe te shkaktojne semundje nga me te ndryshmet, por kjo nuk ndodh gjithmonë
A e dini pse ???
Sepse ne te gjithe zoterojme nje sistem mbrojtes qe quhet Sistemi Imunitar
Pergatiti Dr. Entela Hamiti
Po çfare eshte sistemi imunitar dhe si funksionon ai ?
Për tu mbrojtur kundër sëmundjeve, njerëzit kanë një sistem kompleks imunitar që përdor shumë mekanizma të ndryshëm.
Në varësi të përbërësve të mbrojtjes imune hyjnë në lojë kunder angjenteve te ndryshem demtues e ndajme systemin tone imunitar ne mund te kemi te bejme me një mbrojtje jo specifike ose specifike.
Mbrojtja kundër patogjenëve zhvillohet në nivele të ndryshme në trupin tonë. Në këtë mënyrë, patogjenë të caktuar tashmë “kapen” në zgavrën me gojë nga pështyma dhe mukozat. Nëse ata qe arrijnë të depërtojnë në trupin tonë më tej, “kapen” nga qelizat mbrojtëse shumë të specializuara.
-Sistemi mbrojtës jo specifik përbëhet nga përbërësit e mëposhtëm:
Barrierat e jashtme (lëkura, mukozat, acidi i stomakut, urina)
Qelizat e bardha të gjakut (p.sh. fagocitet)
Substanca të caktuara të sinjalit (sistemi plotësues)
-Funksionet e sistemit imunitar specifik kryhen nga dy lloje qelizash:
Limfocitet B
Limfocitet T
Këto qeliza të sistemit imunitar specifik i përkasin grupit të qelizave të bardha të gjakut, të cilave i përkasin edhe qelizat e mbrojtjes jo specifike. Antitrupat janë një mjet i rëndësishëm i sistemit të veçantë mbrojtës. Ato përdoren për komunikim midis qelizave imune dhe për të luftuar patogjenët.
Po si und ta ruajme e ta forcoj sistemin imunitar?
- Të heqim dore nga nikotina dhe alkooli
Nikotina dhe alkooli janë helme për trupin. Ato dëmtojnë funksionin e qelizave dhe organeve duke ndikuar negativisht në sistemin imunitar.
- Te Shmangim stresin
Stresi dobëson sistemin imunitar. Trupi yne nen efektin e stresit prodhon shumë hormon kortizol ose sasi të mëdha të substancave të caktuara imunitare që qarkullojnë në gjak.
Në mënyrë që të forcojme sistemin tone imunitar, ne duhet të shmangim çdo stres sa më shumë që të jetë e mundur, për shembull duke shtuar pushime të vogla ,duke dale shetitje ne natyre,duke takuar njerez qe na bejne te ndihemi mire – me fjalë të tjera, duke u kujdesur per veten!
Mendimet tona mund të nxisin dhe zvogëlojnë stresin. Pra mundohuni te mendoni gjithmone pozitivisht dhe te shmangni mendimet negative per veten apo per te tjeret.
Njerëzit me mendje pozitive që janë shpesh të lumtur, të kënaqur ose të relaksuar janë të infektuar me viruse të ftohjes ose gripit po aq shpesh sa njerëzit e tjerë. Por ata ndoshta tregojnë më pak simptoma ose madje zhvillojnë infeksionin më rrallë.
- Te fleme mjaftueshem
Mbrojtjet e trupit shërohen në mënyrë më efektive gjatë natës. Gjumi i rregullt për gjashtë deri në nëntë orë është vërtetuar se mbron nga ftohjet. Nga ana tjetër, gjumi i tepërt (më shumë se nëntë orë) nuk është i dobishëm për shëndetin tuaj dhe madje mund të nxisë depresionin. Informacioni vlen për të rriturit dhe jo për fëmijët që kanë nevojë më të madhe për gjumë.
- Te ushtrohemi rregullisht dhe në mënyrë të moderuar
Ne gjithashtu mund të forcojme sistemin tone imunitar me aktivitet fizik të rregullt, mundësisht jashtë dhe jo ne palestra te mbyllura . kjo eshte më efektive nëse jemi mesatarisht aktiv çdo ditë. Nga ana tjetër, aktiviteti fizik ka një efekt negativ nëse stërvitemi rrallë dhe intensivisht.
- Te kenaqemi me diellin dhe natyrën
Ajri i pastër dhe mjedisi natyror gjithashtu forcojnë mbrojtjen e trupit. Një ngopje e mirë e oksigjenit në ajër mbështet sistemin imunitar. Pra: ajrosni rregullisht!
Ne gjithashtu kemi nevojë për rrezet e diellit. Pjesët blu dhe ultravjollcë të dritës së diellit rrisin aktivitetin e qelizave të caktuara imune, qelizave T.
Nga ana tjetër, trupi ka nevojë për përbërësin UV-B në rrezet e diellit për të prodhuar vitaminë D. Trupi ka nevojë për këtë hormon jo vetëm për kocka të forta, por edhe për një mbrojtje imunitare të paprekur.
- Te vishemi mjaftueshem ngrohtë
Nje faktor tjeter mbrojtes eshte temerapura e trupit tone.Ajo eshte ne gjendje te vrasi shume agjente mikrobik si dhe te mos lejoje qe shume te tjere te zhvillohen . Kur temperatura e trupi tone bie, i mundeson agjenteve te ndryshem zhvillimin e tyre duke shkaktuar semundje te ndryshme .Prandaj koka, këmbët dhe barku në veçanti duhet të qëndrojnë të ngrohtë për të parandaluar ftohjet. Kjo është arsyeja pse ju duhet të vishni një kapelë në ditët e ftohta, të vishni një këmishë të poshtme dhe ndonjëherë të vishni çorape të trasha kur këmbët tuaja janë të ftohta.
- Te pime mjaftueshëm lengje
Ne duhet ti sigurojme trupit tone lëngje të mjaftueshme çdo ditë, në mënyrë ideale në formën e ujit, çajit bimor. Një nga qëllimet e kësaj është mbajtja e lagështisë së mukozave në rrugët e frymëmarrjes. Nëse këto thahen,viruseve dhe baktereve e kane me te lehte shumimin e tyre duke bere keshtu qe te jemi me te ndjeshem ndaj infeksioneve
- Te ushqehemi shendetshem
Ne menyre qe te kemi nje sistem imunitar sa me te mite duhet te mbajme një dietë të ekuilibruar, me permbajtje te larte te fibra ,fruta dhe perime të freskëta, produkte me drithëra, peshk dhe yndyrna vegjetale. Nëse këto mungojnë, trupi është më i ndjeshëm ndaj infeksioneve dhe sëmundja mund të jetë edhe më e rëndë.
Po cilat lëndë ushqyese janë veçanërisht të rëndësishme për një sistem imunitar të fortë dhe cilat ushqime janë burime të mira për to:
–Proteinat dhe (aminoacidet): vezët, mishi, peshku, produktet e qumshtit, arrat, bishtajoret (si fasulet, thjerrëzat, soja)
Bakri: peshk, arra, produkte drithërash, bishtajore, kakao, të brendshme
Acidi folik: maja, embrioni i grurit, thjerrëzat, mëlçia, perimet me gjethe jeshile të errët, të verdhat e vezëve, majdanoz, krem kopshti, farat e lulediellit
Hekuri: mish i kuq, të brendshëm si mëlçia, bishtajore
Zinku: misri, mishi, të brendshmet, goca deti dhe ushqime të tjera deti, peshk, djathë i fortë, vezë, bishtajore, produkte drithërash
Selen: peshk, mish, thjerrëza, arra, asparagus, kërpudha, perime lakër, vezë dhe ushqim deti
Vitamina A: mëlçia, peshku i detit, vezët, qumështi dhe produktet e qumështit
Beta-karoten (pararendës i vitaminës A): karrota, spinaq, brokoli, paprika, qershi, grejpfrut, patate e ëmbël
Vitamina B6: mish, salmon, harengë, qumësht dhe produkte të qumështit, patate, avokado, arra
Vitamina B12: mish, peshk, vezë, qumësht dhe produkte të qumështit
Vitamina C: acerola, hips, buckthorn deti, rrush pa fara e zezë, agrume, lakër, perime të freskëta, majdanoz, hudhër të egër
Vitamina E: vajra vegjetale, arra, patate të ëmbla
Vitamina D: peshk deti yndyror, kërpudha të ngrënshme, vezë
Acidet yndyrore Omega-3: peshku yndyror i detit, algat, vajrat vegjetale
– Te vaksinohemi
Vaksinat janë në dispozicion kundër disa viruseve dhe baktereve që shkaktojnë sëmundje (p.sh. vaksinimi i gripit, vaksinimi i fruthit, vaksinimi i pneumokokut). Ato mund të përdoren për të trajnuar sistemin imunitar: patogjenët e dobësuar (vaksina e gjallë) ose patogjenët e vrarë ose të çaktivizuar ose vetëm pjesë të tyre (vaksina e vdekur) administrohen në trup, zakonisht si një shiringë. Sistemi imunitar njeh substancat e huaja dhe prodhon antitrupa të përshtatshëm kundër tyre. Gjithashtu “kujton” vetitë karakteristike të një patogjeni.
Nëse ka më vonë kontakt me patogjenët “e vërtetë”, trupi mund të fillojë menjëherë të prodhojë antitrupat e duhur dhe kështu të luftojë shpejt ndërhyrës. Në këtë mënyrë ne nuk sëmuremi ose sëmundja është të paktën më e butë.
