SHBA- Zhvillime të rëndësishme në fushat shkencore të mjekësisë dhe teknologjisë shënuan edhe vitin që po largohet. Çmimet Nobel në Kimi dhe Mjekësi për përdorimin e inteligjencës artificiale në zhvillimin e terapive të reja dhe zbulimin e molekulave rregullatore microRNA, ishin vetëm dy nga arritjet kryesore të vitit 2024.
Në vitin që kaloi, shkencëtarët e palodhur arritën t’i dhurojnë njerëzimit një test gjaku për diagnostikimin e hershëm të sëmundjes Alzheimer, një vaksinë të kombinuar kundër COVID-19 dhe gripit dhe një ilaç kundër alergjisë kryesore ushqimore tek fëmijët, si dhe të marrin një hap i rëndësishëm në përpjekjen për të eliminuar HIV/AIDS dhe për të kuptuar “faktorin femëror” në sëmundjet autoimune. Gjithashtu në vitin 2024 u bë transplanti i parë i organeve nga derri te njeriu.
1. Transplantet e organeve nga derri te njeriu
Përparime të mëdha në transplantin heterolog (ksenotransplant) dhe gjetja e një zgjidhjeje për mungesën kronike të organeve u arritën fillimisht nga mjekët në Spitalin e Përgjithshëm të Massachusetts në Boston, të cilët transplantuan me sukses organe të modifikuara gjenetikisht të derrit, si veshka, te njerëzit. Në Nju Jork, një transplant i dyfishtë i veshkave dhe timusit u krye nga një derr për të zvogëluar rrezikun e refuzimit, ndërsa në Kinë ata eksperimentuan me transplantimin e një mëlçie nga një derr në një pacient klinikisht të vdekur, me funksionimin e mëlçisë (prodhimin e biliare) për dhjetë ditë. Pavarësisht rezultateve inkurajuese, refuzimi i organeve në transplante të tilla mbetet një sfidë e madhe për t’u kapërcyer.
2. Testi i gjakut për sëmundjen e Alzheimerit
Vitin e kaluar, studiuesit nga Universiteti Lund në Suedi bënë një hap të madh përpara në kërkimin e Alzheimerit duke sjellë në plan të parë një test gjaku të disponueshëm, PrecivityAD2, që tregoi saktësi 90% në zbulimin e sëmundjes neurodegjenerative në një fazë të hershme.
Ndryshe nga metodat aktuale të diagnostikimit, të tilla si testet e shtrenjta imazherike ose nxjerrja e lëngjeve kurrizore, testi, i cili shqyrton raportet midis proteinave normale dhe patologjike në gjak, premton të thjeshtojë procesin e diagnostikimit në një mënyrë me kosto efektive. Megjithatë, miratimi nga Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA) është ende në pritje.
3. Vaksina e kombinuar për COVID-19 dhe gripin
Progres i rëndësishëm është bërë edhe në fushën e imunizimit, me zhvillimin e një vaksine të kombinuar që mbron si nga COVID-19 ashtu edhe nga gripi, e cila pritet të lehtësojë mbulimin me vaksinim të popullsisë.
Moderna njoftoi se vaksina e saj e re mRNA tregoi një përgjigje imune më të fortë sesa vaksinat e thjeshta, ndërsa rezultatet ishin gjithashtu më të mira në krahasim me kompanitë konkurruese. Versioni i vaksinës së dyfishtë i Pfizer-BioNTech tregoi mbrojtje të pamjaftueshme kundër gripit, ndërsa Novavax vonoi të provonte sigurinë e vaksinës së tij.
4. Sëmundjet autoimune tek femrat
Në vitin 2024, shkencëtarët ishin në gjendje të tregonin pse sëmundjet autoimune, si lupusi dhe artriti reumatoid , “preferojnë” gratë. Mekanizmi gjendet në dy kromozomet X të gruas. Normalisht, kromozomi i dytë X “heshtet” (inaktivizimi i kromozomit X) për të parandaluar dyfishimin e udhëzimeve gjenetike. Mekanizmat e dëmtuar të heshtjes, të bazuara në një shtresë molekulare të ARN-së dhe proteinave në kromozom, ka të ngjarë të shkaktojnë që sistemi imunitar të kthehet kundër organizmit.
5. Reduktimi i rrezikut të alergjisë ndaj kikirikut
Omalizumab, një substancë që Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA) e miratoi fillimisht për trajtimin e kushteve të tilla si astma alergjike dhe urtikaria kronike, është treguar të jetë efektive në reduktimin e rrezikut të reaksioneve alergjike ushqimore. Katër muaj trajtim me injeksion me omalizumab rezultuan të mjaftueshëm për të reduktuar reaksionet alergjike ndaj kikirikëve dhe ushqimeve të tjera, duke lehtësuar ankthin për prindërit dhe ata që vuajnë nga alergjitë.
6. Gjetje të reja në luftën kundër HIV/AIDS
Arsyet për një revolucion në parandalimin dhe trajtimin e infeksionit HIV u bënë nga shkencëtarët pas të dhënave të paprecedentë mbi efektivitetin e substancës aktive lenacapavir. Është një ilaç antiviral dy herë në vit që ofron mbrojtje të shkëlqyer kundër virusit të mungesës së imunitetit të njeriut HIV në shkallë prej 96-100% dhe 82-99%, sipas gjetjeve të dy sprovave klinike të fazës 3 tek gratë në Afrikën Sub-Sahariane dhe tek njerëzit. në mënyrë të pavarur gjinore në gjashtë vende, përkatësisht. Mbrojtja e tij e gjatë e bën atë më praktik se pilulat e përditshme si tenofovir, veçanërisht në zonat me akses të kufizuar në kujdesin shëndetësor. Megjithatë, kostoja e tij është astronomike: 40,000 dollarë për person në vit .
