Banka Botërore ka vlerësuar se kushti aktual i 15 viteve pune me sigurime për të përfituar pension minimal është një anomali që lë shumë qytetarë pa mbështetje deri në moshën 70 vjeçare. Në rishikimin e Financave Publike, ajo paralajmëron se ky kriter dekurajon pjesëmarrjen në tregun formal të punës, sidomos për punëtorët informalë dhe emigrantët.
Sipas raportit, pensionet në vend mbeten ndër më të ulëtat në rajon, me një normë zëvendësimi prej vetëm 32% të pagës. Ndërkohë, rritja e pagave po zgjëron hendekun me pensionet dhe po shton presionin mbi qëndrueshmërinë fiskale, me raportin kontribuues–përfitues që ka rënë në 1.18.
Reformat e sugjeruara
Masat afatshkurtra përfshijnë:
Nxitjen e zgjatjes së jetës aktive në punë
Luftimin e informalitetit, sidomos në zonat rurale
Rritjen e ndërgjegjësimit për skemat e sigurimeve shoqërore
Përdorimin e strategjive 2024–2027 për rritjen e kontributeve
Banka Botërore kërkon edhe rishikimin e skemave suplementare, të cilat kanë rritur deficitin, sidomos për kategoritë e veçanta si minatorët, ushtarakët dhe së fundmi politikanët.
Reforma afatmesme dhe afatgjata
Institucioni sugjeron:
Heqjen e subvencioneve për kontributet në zonat rurale
Ndryshimin e formulës së përfitimeve për të nxitur më shumë vite pune
Riformatimin e pensioneve shtesë për administratën publike
Ndërtimin e një sistemi pensionesh me shumë shtylla, më gjithëpërfshirës dhe më të qëndrueshëm
Banka paralajmëron se ndikimet varen shumë nga emigracioni, kthimet dhe zhvillimet në tregun e punës.
Qëllimi: rritje e kontributeve dhe përmirësim i mjaftueshmërisë së pensioneve
Një element kyç i reformave të propozuara është rritja e pensioneve për personat që kanë mbi 15 vite pune dhe kontribute të larta, çka do të sillte një sistem më të drejtë për kontribuuesit dhe më të balancuar për buxhetin e shtetit.
